Khi nhắc đến Blockchain, 9/10 người sẽ nghĩ ngay đến Bitcoin và những biểu đồ giá biến động chóng mặt. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó, chúng ta đang bỏ lỡ một cuộc cách mạng công nghệ thực sự – một cuộc cách mạng đang âm thầm diễn ra và được dẫn dắt bởi chính các startup Việt.
Đây không phải là câu chuyện về đầu cơ, mà là câu chuyện về giá trị thực. Vượt ra ngoài cơn sốt tiền điện tử, công nghệ blockchain đang được ứng dụng để giải quyết những bài toán hóc búa nhất trong nông nghiệp, tài chính, và quản trị doanh nghiệp. Bài viết này sẽ vén màn bí mật về cách các nhà tiên phong Việt Nam đang xây dựng một tương lai minh bạch và hiệu quả hơn trên nền tảng của niềm tin kỹ thuật số.
Phần I: Giải Mã Blockchain – Công Nghệ Thay Đổi Cuộc Chơi
Trước khi đi vào câu chuyện của Việt Nam, chúng ta cần hiểu rõ: Blockchain thực sự là gì và tại sao nó lại quan trọng đến vậy?
Blockchain 101: Không Phải Tiền Ảo, Mà Là Nền Tảng Của Niềm Tin
Hãy quên đi những thuật ngữ phức tạp. Về bản chất, blockchain là một cuốn sổ cái kỹ thuật số không thể sửa đổi, được chia sẻ cho tất cả mọi người trong một mạng lưới. Sức mạnh của nó đến từ ba đặc tính cốt lõi:
- Phân tán (Decentralized): Không một ai sở hữu cuốn sổ cái này. Thay vào đó, hàng ngàn bản sao được lưu trữ trên nhiều máy tính khác nhau. Điều này khiến hệ thống gần như không thể bị tấn công hay sụp đổ.
- Bất biến (Immutable): Một khi dữ liệu đã được ghi vào sổ, nó không thể bị thay đổi hay xóa bỏ. Mỗi giao dịch được mã hóa và liên kết với giao dịch trước đó, tạo thành một “chuỗi” liên tục và an toàn tuyệt đối.
- Thông minh (Smart): Nhờ “hợp đồng thông minh” (smart contract), các thỏa thuận có thể tự động thực thi khi đủ điều kiện mà không cần bên trung gian. Ví dụ, một hợp đồng bảo hiểm tự động bồi thường cho nông dân khi dữ liệu thời tiết xác nhận có thiên tai.
Từ Blockchain 1.0 (tiền điện tử) đến Blockchain 4.0 (ứng dụng cho doanh nghiệp), công nghệ này đã trưởng thành vượt bậc, trở thành công cụ chiến lược cho chuyển đổi số toàn cầu.
Thế Giới Đã Làm Gì? Những “Gã Khổng Lồ” Đi Trước Một Bước
Blockchain không phải là lý thuyết. Các tập đoàn lớn nhất thế giới đã và đang ứng dụng nó để tạo ra lợi thế cạnh tranh thực sự.
- Logistics & Chuỗi cung ứng: Gã khổng lồ vận tải Maersk hợp tác với IBM tạo ra nền tảng TradeLens, số hóa hàng tỷ lô hàng và hàng triệu container, giúp giảm thiểu gian lận và tiết kiệm thời gian, chi phí khổng lồ trong thương mại toàn cầu.
- An toàn thực phẩm: Walmart có thể truy xuất nguồn gốc một quả xoài từ trang trại đến siêu thị chỉ trong 2.2 giây, thay vì 7 ngày như trước đây.Carrefour (Pháp) cho phép người dùng quét mã QR để xem toàn bộ “nhật ký” của sản phẩm họ mua.
- Tài chính: JPMorgan Chase xây dựng mạng lưới Liink giúp 425 ngân hàng đối tác tăng tốc thanh toán quốc tế.TPBank của Việt Nam cũng đã hợp tác với Ripple để chuyển tiền xuyên biên giới nhanh chóng và rẻ hơn.
- Y tế: Các nền tảng như Medicalchain đang xây dựng hồ sơ sức khỏe điện tử trên blockchain, cho phép bệnh nhân toàn quyền kiểm soát dữ liệu của mình và chia sẻ một cách an toàn cho bác sĩ, giúp việc chẩn đoán chính xác hơn.
Những ví dụ này cho thấy blockchain đã trở thành một công cụ chiến lược, giải quyết các vấn đề kinh doanh phức tạp và tạo ra giá trị hữu hình.
Phần II: Việt Nam – Mảnh Đất Vàng Cho Cách Mạng Blockchain
Việt Nam không chỉ đi theo xu hướng, mà đang nổi lên như một điểm sáng toàn cầu, hội tụ đủ ba yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” để bứt phá.
Cộng Đồng Hưởng Ứng & Nguồn Nhân Lực Vàng
Ít ai biết rằng, Việt Nam liên tục nằm trong top đầu thế giới về tỷ lệ chấp nhận tài sản kỹ thuật số. Năm 2025, chúng ta xếp thứ 4 toàn cầu, và đây đã là năm thứ năm liên tiếp Việt Nam có mặt trong nhóm dẫn đầu. Ước tính có hơn 20% dân số sở hữu tiền điện tử, cao thứ hai thế giới.
Sự bùng nổ này, dù xuất phát từ mục đích đầu tư, đã vô tình tạo ra một lợi thế cạnh tranh khổng lồ: một nguồn nhân lực và thị trường người dùng “bản địa blockchain”.
Hàng triệu người Việt đã tự làm quen với ví điện tử, khóa bảo mật và giao dịch phi tập trung. Điều này đã đào tạo một cách tự nhiên một thế hệ lập trình viên, nhà phát triển sản phẩm và chuyên gia marketing am hiểu sâu sắc về công nghệ.
Khi các startup như VBC hay akaChain (FPT) bắt đầu xây dựng các giải pháp blockchain thực tiễn cho doanh nghiệp, họ không cần phải “giáo dục thị trường” từ đầu. Họ có một đội ngũ nhân tài sẵn có và một thị trường đã sẵn sàng đón nhận. Cơn sốt crypto, theo một cách nào đó, đã trở thành sân tập luyện khổng lồ, giúp Việt Nam rút ngắn đáng kể con đường đổi mới sáng tạo.
Bệ Phóng Chính Sách: Khi Chính Phủ “Bật Đèn Xanh”
Nhận thấy tiềm năng to lớn, Chính phủ Việt Nam đã hành động quyết liệt và có tầm nhìn.
Năm 2024, Thủ tướng đã ban hành “Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ blockchain đến năm 2030“, đặt mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm dẫn đầu khu vực.
Một bước ngoặt lịch sử diễn ra vào tháng 6 năm 2025, khi Quốc hội thông qua “Luật Công nghiệp Công nghệ số”, lần đầu tiên chính thức công nhận tài sản số và tài sản mã hóa. Động thái này đã tạo ra một hành lang pháp lý an toàn, củng cố niềm tin cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Không chỉ vậy, chính phủ còn khuyến khích sự đổi mới thông qua các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox), như việc Đà Nẵng cho phép thử nghiệm ứng dụng Basal Pay để trao đổi tài sản mã hóa một cách minh bạch.
Cách tiếp cận này cho thấy một chiến lược quốc gia thông minh: “đi tắt đón đầu”. Thay vì loay hoay sửa đổi các hệ thống cũ, Việt Nam đang có cơ hội xây dựng các nền tảng kinh tế – xã hội hoàn toàn mới dựa trên blockchain. Giống như việc chúng ta bỏ qua điện thoại cố định để tiến thẳng lên di động, Việt Nam đang định vị mình để trở thành một nhà kiến tạo các tiêu chuẩn của nền kinh tế số tương lai.
Phần III: Người Thật, Việc Thật – Câu Chuyện Thành Công Từ Startup Việt
Lý thuyết là vậy, còn thực tế thì sao? Hãy cùng xem các startup Việt đang dùng blockchain để giải quyết những “nỗi đau” của thị trường như thế nào.
Nông Nghiệp: Lấy Lại Vị Thế Cho Thương Hiệu “Made in Vietnam”
Nỗi Đau Mang Tên “Nước Mắm Phú Quốc”
Bạn có biết, thương hiệu nước mắm Phú Quốc trứ danh lại đang được các công ty Thái Lan khai thác thương mại mạnh mẽ trên thị trường quốc tế? Đây là một câu chuyện kinh điển về việc chúng ta làm ra sản phẩm tốt nhưng lại thất bại trong việc bảo vệ thương hiệu và chứng minh nguồn gốc.
Thực tế, có tới 80% nông sản Việt khi xuất khẩu phải “mượn” tên thương hiệu nước ngoài. Chúng ta là cường quốc xuất khẩu gạo, cà phê, hồ tiêu, nhưng giá trị thu về lại không tương xứng. Truy xuất nguồn gốc, vì thế, không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn để bảo vệ chủ quyền kinh tế.
Giải Pháp Từ VBC & Agridential.vn
Đi tìm lời giải cho bài toán này, Vietnam Blockchain Corporation (VBC), một startup thành lập từ năm 2016, đã phát triển nền tảng Agridential.vn.
Một trong những dự án tiêu biểu là sự hợp tác với Sagrifood. Trước đây, các sản phẩm thịt heo chất lượng cao của họ thiếu một công cụ để người tiêu dùng tin tưởng. VBC đã ứng dụng Agridential.vn để ghi lại toàn bộ chuỗi giá trị, từ trang trại đến bàn ăn, lên blockchain.
Giờ đây, mỗi sản phẩm của Sagrifood đều có một tem QR. Chỉ cần một lần quét, người tiêu dùng có thể thấy toàn bộ “hành trình” của miếng thịt: nuôi ở đâu, ăn gì, kiểm dịch ngày nào. Hệ thống đã phát hành hơn 35,000 tem và ghi nhận hơn 10,000 lượt quét, một minh chứng cho sự thành công của giải pháp.
Bằng cách cấp một “hộ chiếu kỹ thuật số” không thể làm giả cho nông sản, VBC đang tạo ra nền tảng để thương hiệu “Made in Vietnam” thực sự trở thành bảo chứng cho chất lượng và sự minh bạch trên toàn cầu.
Doanh Nghiệp: Phá Vỡ “Ốc Đảo Dữ Liệu”, Tối Ưu Vận Hành
Với các tập đoàn lớn, blockchain là chìa khóa để giải quyết bài toán vận hành phức tạp và kết nối với khách hàng.
Vấn Đề Của Các “Gã Khổng Lồ”
Các tập đoàn lớn thường mắc kẹt trong các “ốc đảo dữ liệu” (data silos), nơi thông tin giữa các phòng ban không được kết nối. Các chương trình khách hàng thân thiết thì rời rạc, còn quy trình định danh khách hàng (KYC) hay chấm điểm tín dụng thì tốn kém và rủi ro.
akaChain (FPT) – Xương Sống Số Cho Nền Kinh Tế
Nắm bắt được nhu cầu này, FPT Software đã phát triển akaChain, một nền tảng blockchain dành cho doanh nghiệp được Bộ TT&TT bảo trợ và công nhận là sản phẩm “Make in Vietnam”.
Các ứng dụng thực tế của akaChain đã tạo ra tác động đáng kinh ngạc:
- Khách hàng thân thiết: Hợp tác với Masan, akaChain đã xây dựng nền tảng khách hàng thân thiết “Blue”, giúp Masan lần đầu tiên kết nối trực tiếp với hàng chục triệu người tiêu dùng. Đáng nể hơn, dự án này được triển khai chỉ trong vòng 18 ngày.
- Định danh khách hàng (e-KYC): Các ngân hàng như VPBank và cổng thanh toán Bảo Kim đã dùng akaChain để số hóa quy trình xác thực danh tính, giúp giảm thời gian, chi phí và chống gian lận hiệu quả.
- Chấm điểm tín dụng: Đây là kết quả ấn tượng nhất. Giải pháp của akaChain đã giúp các đối tác bán lẻ giảm tỷ lệ nợ xấu từ 14% xuống chỉ còn 7% – một con số biết nói về giá trị tài chính trực tiếp mà blockchain mang lại.
Hệ Sinh Thái Sôi Động: Những Mảnh Ghép Quan Trọng Khác
Hệ sinh thái blockchain Việt Nam không chỉ có những ngôi sao đơn lẻ.
- Những “Nhà Kiến Tạo”: Các công ty dịch vụ như Sotatek (sở hữu lực lượng nhân sự blockchain lớn nhất APAC), Savvycom, Newwave Solutions và Ekoios Technology đóng vai trò là cầu nối, giúp các doanh nghiệp khác ứng dụng blockchain một cách hiệu quả.
- Những Tên Tuổi Lớn: Sky Mavis với game Axie Infinity đã đặt Việt Nam lên bản đồ Web3 toàn cầu.Tomochain (nay là Viction) là một trong những đơn vị tiên phong xây dựng hạ tầng blockchain công cộng.
Sự phát triển song song giữa các “gã khổng lồ” như FPT (xây dựng “đường cao tốc” hạ tầng) và các startup linh hoạt như VBC (tạo ra những “phương tiện” đổi mới) là dấu hiệu của một hệ sinh thái công nghệ trưởng thành và bền vững.
Phần IV: Tương Lai Nào Cho Blockchain Việt Nam? Cơ Hội, Thách Thức & Lời Khuyên
Con đường phía trước đầy hứa hẹn nhưng cũng không ít chông gai. Để phát triển bền vững, chúng ta cần một cái nhìn thực tế.
Làn Sóng Đổi Mới Tiếp Theo
Tương lai của blockchain Việt Nam sẽ không chỉ dừng lại ở truy xuất nguồn gốc.
- Mã hóa Tài sản Thực (RWA Tokenization): Đây là xu hướng “bom tấn” tiếp theo. Hãy tưởng tượng bạn có thể sở hữu một phần của một tòa nhà hay một tác phẩm nghệ thuật dưới dạng token kỹ thuật số và giao dịch nó dễ dàng. Thị trường này được dự báo có thể đạt 19 nghìn tỷ USD vào năm 2033. Việc Việt Nam công nhận tài sản số trong luật là bước đi đầu tiên để đón đầu xu hướng này.
- Sự Hội Tụ Của AI và Blockchain: Khi AI (trí tuệ nhân tạo) kết hợp với blockchain, chúng ta sẽ có những “hợp đồng thông minh hơn”, có khả năng tự phân tích và ra quyết định. Thị trường AI trên nền tảng blockchain được dự báo sẽ đạt 1.2 tỷ USD vào năm 2027.
Những Thách Thức Cần Vượt Qua
- Nhận thức: Rào cản lớn nhất là sự ngộ nhận của công chúng, khi blockchain vẫn bị đánh đồng với lừa đảo hoặc đầu cơ rủi ro. Việc giáo dục thị trường là một hành trình dài.
- Khung pháp lý: Luật đã có, nhưng các quy định chi tiết về thuế, bảo vệ nhà đầu tư, chống rửa tiền vẫn cần được hoàn thiện để thu hút các dòng vốn lớn.
- Nhân tài: Nhu cầu về kỹ sư blockchain chất lượng cao vẫn vượt xa nguồn cung, tạo ra một cuộc cạnh tranh khốc liệt về nhân sự.
Lời Khuyên Cho Từng Mảnh Ghép
- Dành cho Startup: Hãy tập trung giải quyết vấn đề thực, tạo ra giá trị đo lường được (ROI). Đừng chỉ bán công nghệ, hãy bán giải pháp.
- Dành cho Nhà đầu tư: Hãy nhìn vào nền tảng cơ bản của doanh nghiệp (mô hình kinh doanh, đội ngũ) thay vì chạy theo các “cơn sốt” ngắn hạn.
- Dành cho Nhà hoạch định Chính sách: Tiếp tục đối thoại công-tư để xây dựng một khung pháp lý linh hoạt, vừa khuyến khích đổi mới, vừa bảo vệ người dân và sự ổn định của nền kinh tế.
Kết Luận: Tương Lai Hữu Hình Của Blockchain Việt Nam
Blockchain tại Việt Nam đã bước ra khỏi thế giới ảo để tạo ra những giá trị thật. Cuộc cách mạng này không còn là lý thuyết, mà đang diễn ra trong từng trang trại, nhà máy và văn phòng trên khắp cả nước.
Sự kết hợp độc đáo giữa một cộng đồng am hiểu công nghệ, một chính phủ có tầm nhìn và một thế hệ startup đầy nhiệt huyết đang đặt Việt Nam vào vị thế không chỉ để tham gia, mà còn để dẫn dắt cuộc chơi công nghệ toàn cầu.
Những câu chuyện của VBC hay FPT akaChain là minh chứng rõ ràng nhất: người Việt đang dùng công nghệ toàn cầu để giải quyết những bài toán của chính Việt Nam. Con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng nền móng đã được xây dựng vững chắc. Cuộc cách mạng thầm lặng của blockchain đang diễn ra, và nó được xây dựng bởi chính những người Việt Nam, cho tương lai của Việt Nam.
